دیوان حافظ

زندگی‌نامه‌ی پرویز ناتل خانلری

پرویز ناتل خانلری، ادیب، زبان‌شناس، نویسنده، شاعر و سیاستمدار برجسته ایرانی، در ۲۹ اسفند ۱۲۹۲ در تهران به دنیا آمد. خانواده‌ی او اصالتاً اهل مازندران بودند و نام خانوادگی ناتل به پیشنهاد نیما یوشیج، پسرخاله‌ی مادرش، به نام او افزوده شد. خانلری تحصیلات ابتدایی خود را در مدارس سن‌لویی و ثروت تهران گذراند و سپس وارد دارالفنون شد. او در سال ۱۳۱۴ مدرک کارشناسی زبان و ادبیات فارسی را از دانشگاه تهران دریافت کرد و در سال ۱۳۲۲ جزو اولین گروه دریافت‌کنندگان دکتری زبان و ادبیات فارسی بود. عنوان پایان‌نامه‌ی او «تحقیق انتقادی در عروض و قافیه و چگونگی تحول اوزان غزل فارسی» با راهنمایی ملک‌الشعرای بهار بود.

خانلری در طول زندگی حرفه‌ای خود نقش‌های متعددی ایفا کرد؛ از جمله تدریس در دانشگاه تهران، معاونت وزارت کشور و وزارت فرهنگ. او همچنین ریاست بنیاد فرهنگ ایران را بر عهده داشت و در این نقش بیش از ۳۰۰ عنوان کتاب منتشر کرد. مجله‌ی سخن، که خانلری از سال ۱۳۲۲ تا ۱۳۵۷ منتشر کرد، یکی از مهم‌ترین نشریات ادبی ایران بود و نقش به‌سزایی در معرفی ادبیات جهان و حمایت از نویسندگان و شاعران نوگرا داشت.

خانلری علاوه بر فعالیت‌های علمی و ادبی، در عرصه‌ی شاعری نیز فعال بود. مجموعه اشعار او با نام «ماه در مرداب» و شعر معروف «عقاب» از برجسته‌ترین اشعار او هستند. او در سال ۱۳۶۹ در تهران درگذشت و در بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

درباره‌ی پرویز ناتل خانلری

پرویز ناتل خانلری، متولد مازندران و از اقوام نیما یوشیج بود.  پسوند ناتل را نیما به او پیشنهاد کرده بود که نشان دهنده‌ی منطقه‌ی زندگی آن‌ها بود. همسر وی، دکتر زهرا کیاخانلری، نیز از پژوهشگران برجسته‌ی ادبیات فارسی بود. خانلری در دانشگاه شاگرد کسانی چون بهار و فروزانفر شد و با ایجاد نشر دانشگاه و مجلۀ سخن، اقدامات مهمی را برای نشر فرهنگ و ادبیات فارسی انجام داد. بعدها در بنیاد فرهنگ و فرهنگستان ادب و هنر، دامنه‌ی فعالیت‌های درخشانش را گسترش داد. کتاب دستور زبان فارسی او هنوز مرجع مهم دانشگاهی است. تاریخ زبان فارسی از دیگر کتاب های مهم و جاودانه اوست، همان طور که در نوشتن نمایش‌نامه، داستان و شعر هم آثار مانده‌گاری از او به جا مانده است. پرآوازه‌ترین شعر او مثنوی بلند «عقاب»  است که به صادق هدایت تقدیم شده است. دیوان حافظ به تصحیح و شرح خانلری، یکی از معتبرترین نسخه‌های اشعار حافظ محسوب می‌شود.

دکتر خانلری در عرصه‌ی سیاست و فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی نیز فعال بود که ازجمله مناصبش، وزیر فرهنگ اسدالله علم است. به همین دلیل پس از انقلاب اسلامی به مدت دو سال زندانی شد و از تمام مناصب و مشاغل رسمی خود کناره‌گیری کرد و به پرداخت غرامت مالی سنگینی نیز متهم شد. 

دکتر شفیعی کدکنی، یکی از شاگردان پرویز ناتل‌خانلری است که مقدمات ادامه‌ تحصیل شفیعی را در خارج از کشور فراهم کرد و حتی برای دکتر شفیعی نامه‌ی استخدام نیز نوشت.

جوایز پرویز ناتل خانلری

• دکتری افتخاری دانشگاه دولتی لنین سال ۱۳۵۰
• کسب جایزه‌ی ادبی فردوسی در سال ۱۳۵۵