علم و تمدن در اسلام

زندگی‌نامه سيد حسين نصر

سيدحسين نصر، كه نامي آشنا در مطالعات اسلام‌شناختي در ايران و جهان محسوب مي‌شود، در فروردين ۱۳۱۲ در تهران به دنيا آمد. خانواده‌ی او از سمت پدری و مادری مطرح و شناخته شده بودند و این موضوع تاثیر زیادی در تربیت و رشد او داشت. او فرزند ولی‌الله نصر، پزشک، فیلسوف و ادیب عصر قاجار و پهلوی بود که سمت‌های مهم و گوناگونی در هر دو عصر داشت. از نماینده مجلس تا کفیل وزارت فرهنگ و رئیس دانشکده‌های مختلف. همچنین جد پدری او سید احمد نصرالاطبا، طبیب مظفرالدین‌شاه بود که لقبش را که بعدا نام فامیلی خانواده نصر از آن گرفته شد، از شاه قاجار گرفته بود. مادر حسین نصر نیز، نوه‌ی شیخ فضل‌الله نوری بود که در عصر مشروطه، بعد از فتح تهران به دار آویخته شد.  حسین نصر، اين فيلسوف و الهي‌دان ایرانی در چنین خانواده‌ای به دنیا آمد و رشد کرد. پدر و مادرش از خردسالی روی آموزش او بسیار حساس بودند. به طوریکه از سه سالگی به او حروف الفبا را آموخته و او را در ۴-۵ سالگی به کلاس دوم دبستان فرستاده بودند. کودکی حسین در کتابخانه‌ی پدرش گذشت. میان بیش از ده هزار کتاب که نیمی از آن به زبان فرانسه بود. حسین زبان فرانسه را از همان دوران در خانه و نزد پدر و معلم خصوصی‌اش آموخت و همچنین خواندن آثار ادبی کلاسیک را از کودکی نزد مادرش آغاز کرد. حافظه‌اش بسیار خوب بود و شعرها را به سرعت حفظ می شد آنقدر که یکبار وقتی ذکاءالملک فروغی به خانه‌شان آمده بود به پیشنهاد پدرش با او مشاعره کرد و او را برد! وقتی ۱۲ ساله شد، پدرش بیمار و زمین‌گیر شد و خانواده که متوجه شده بودند امیدی به بهبودی او نیست، حسین را راهی آمریکا کردند تا مرگ پدرش را نبیند. او در آمریکا به مدرسه‌ی «پدی» در نیوجرسی رفت و با اتمام مدرسه راهی دانشگاه شد. ابتدا فیزیک خواند و وقتی دید با خواندن چنین رشته‌ای پاسخی به سوالات فلسفی‌اش نمی‌گیرد، در ادامه رشته فلسفه و تاریخ دانش را انتخاب کرد و در این رشته دکترا گرفت. در سال ۱۳۳۷ به ایران آمد و با دانشیاری دانشکده ادبیات دانشگاه تهران کارش را شروع کرد. از سال ۱۳۴۷ تا ۴ سال بعد، رئیس دانشکده ادبیات و بعد معاون دانشگاه تهران بود و سال ۵۱ به ریاست دانشگاه صنعتی شریف فعلی منصوب شد. با پیروزی انقلاب او که در خارج از ایران بود و در سال‌های پایانی حکومت پهلوی، به دربار بسیار نزدیک شده بود، دیگر به کشور بازنگشت و از آن زمان تا کنون، حدود چهل سال است که استاد دانشگاه جرج واشنگتن آمريكاست. حسین نصر بیش از ۵۰ کتاب و ۴۰۰ مقاله دارد. «جوان مسلمان و دنیای متجدد»، «معرفت و معنويت»، «اسلام و تنگناهاي انسان متجدد»، «سه حكيم مسلمان»، «آموزه‌هاي صوفيان از ديروز تا امروز»، «قلب اسلام»، «آرمان‌ها و واقعيت‌هاي اسلام» و... از شاخص‌ترين آثار او محسوب مي‌شوند. 

درباره سيدحسين نصر

سيدحسين نصر يك متفكر جهاني اسلام‌شناسي است كه شهرت زيادي در محافل آكادميك غرب داشته و دارد. بسیاری از آثار او به زبان‌هاي مختلف، از جمله به زبان‌های هندي، تركي، فرانسه، عربي، انگليسي، ژاپني، صربي، اردو، بنگالي و ... ترجمه شده‌اند. او نخستين عضو ایرانی انستیتو بین‌المللی فلسفه بوده است و تنها فرد غيرغربي محسوب می‌شود كه در سخنراني‌هاي گيتفورد در سال ۱۹۸۰ به تدريس پرداخته است. او هم‌چنین تنها فرد ایرانی‌ای است که در مجموعه کتاب «کتابخانه‌ی فلاسفه‌ی زنده»‌، به زندگی و آثارش پرداخته شده است. هر جلد از این مجموعه کتاب به یک فسلسوف مشهور زنده‌ی دنیا اختصاص دارد و نام نصر در کنار برتراند راسل، ژان پل سارتر، کارل پوپر (که در زمان تالیف کتاب زنده بوده‌اند) و... آمده است. (جلد سید حسین نصر در مجموعه کتاب «کتابخانه‌ی فلاسفه‌ی زنده‌» )

اگر سبک فکری حسین نصر برای شما جالب باشد باید بدانید که به طور کلی ما در جريان اسلام‌شناسان و متخصصان اسلام‌شناسي، با چند گروه روبه‌رو هستيم. گروهي، سنت‌گرا محسوب مي‌شوند، گروهي ميل به اسلام اجتماعي و سياسي دارند و گروهي ديگر، درگير نگاه‌هاي كلامي و آخرالزماني و ... از اسلام هستند. اما بيشترين تقابل، مابين اسلام‌شناسان سنت‌گرا و علاقه‌مندان به اسلام سياسي و اجتماعي بوده است كه هر دو، طيف ديگر را متهم به شناخت ناقص مي‌كنند. سيدحسين نصر، در طيف اسلام‌شناسان سنت‌گرا قرار مي‌گيرد؛ كسي كه با نگاهي حكمت‌محور و آميخته به نگرش عرفاني، سعي دارد هم اسلام را به تفسير بنشيند، هم به نوعي اميد به بازگشت اسلام اوج گرفته در سده‌هاي گذشته را، زنده نگه دارد. كتاب‌هاي او نيز با همين رويكرد شكل گرفته و پيش رفته‌اند. در واقع او مي‌خواهد كه مسلمانان و خاصه جوانان مسلمان درگير با دنياي متجدد و گرفتاري‌هاي آن را، به ساحل امني برساند. به همين دليل است كه علاقه زيادي هم به تصوف و اسلام سنتي و عرفا و حكماي بزرگ دارد و سعي مي‌كند كه از وجود آ‌ن‌ها، براي بازآرايي نگاه اسلامي سود ببرد. البته این علاقه او به کودکی و ریشه‌های خانوادگی او بر می‌گردد. زیرا پدر و جد او اهل تصوف و از مریدان «صفی علیشاه» بودند و در محله‌ی صفی علیشاه تهران (محله‌ی کودکی حسین نصر) جمع شده بودند. جایی که مقبره‌ی صفی علیشاه هم در آن قرار داشت (و دارد). به واقع پژوهش‌ها و آثار او را با عطف به اين رويه بايد مد نظر قرار داد. 

برخی جوایز و افتخارات سيد حسين نصر

• دکتریِ افتخاری از دانشگاه اوپسالای سوئد در سال ۱۹۷۷
• برنده جايزه دين و علم تمپلتون در ۱۹۹۹
• برنده‌ی جایزه‌ی تحقيقات اسلامي برای کتاب «قلب اسلام» از آيسسكو
• برنده جايزه نشان حكمت در جشنواره بين‌الملل حكمت سينوي از بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی سینا