انقلاب یا اصلاح

زندگی‌نامه کارل پوپر

کارل ریموند پوپر در ۲۸ ژوئیه ۱۹۰۲ در وین، اتریش، در خانواده‌ای از طبقه متوسط فرهنگی متولد شد. پدرش سیمون زیگموند پوپر، وکیلی برجسته و کتاب‌دوست، و مادرش جنی شیف، پیانیستی ماهر بود. خانواده پوپر از یهودیت به لوتریانیسم گرویده بودند، اما کارل در محیطی نسبتاً غیرمذهبی بزرگ شد.

او در دهه ۱۹۲۰ در دانشگاه وین به تحصیل ریاضیات، فیزیک و روان‌شناسی پرداخت. در این دوران، تحت تأثیر ایده‌های آلفرد آدلر و زیگموند فروید قرار داشت، اما بعدها از روان‌کاوی فاصله گرفت. در سال ۱۹۲۸ دکترای خود را در روان‌شناسی با رساله‌ای درباره روش‌شناسی علوم دریافت‌کرد. او هم‌زمان به مطالعه فلسفه پرداخت و با حلقه وین، گروهی از پوزیتیویست‌های منطقی، در ارتباط بود. اما خیلی زود از رویکرد پوزیتیویسم منطقی انتقاد کرد و از آن جدا شد.

اولین کتاب مهم او، «منطق اکتشاف علمی» (The Logic of Scientific Discovery)، در سال ۱۹۳۴ منتشر شد که در آن مفهوم «ابطال‌پذیری» را معرفی کرد. این ایده، که تمایز علم از غیرعلم را تعریف می‌کند، پایه‌گذار شهرت او شد. او معتقد بود که یک نظریه علمی تنها زمانی قابل اعتماد است که بتوان آن را ابطال کرد.

با قدرت‌گیری نازی‌ها، پوپر که دیدگاه ضدتوتالیتاریستی داشت، در سال ۱۹۳۷ به نیوزیلند مهاجرت کرد و در دانشگاه کانتربری به تدریس پرداخت. در دوران جنگ جهانی دوم، شاهکار خود، «جامعه باز و دشمنان آن» (The Open Society and Its Enemies)، را نوشت. این کتاب، که در سال ۱۹۴۵ منتشر شد، نقدی جامع بر فلسفه‌های افلاطون، هگل و مارکس و ایدئولوژی‌های تمامیت‌خواه بود.

پس از جنگ، در سال ۱۹۴۶، به انگلستان رفت و به‌عنوان استاد در مدرسه اقتصاد لندن مشغول به کار شد. او تا زمان بازنشستگی‌اش در سال ۱۹۶۹ در این دانشگاه تدریس کرد. در این دوران، او کتاب‌های مهم دیگری مانند «حدس‌ها و ابطال‌ها» (Conjectures and Refutations) و «فقر تاریخی‌گری» (The Poverty of Historicism) را منتشر کرد.

پوپر در طول زندگی خود افتخارات متعددی کسب کرد، از جمله نشان شوالیه در سال ۱۹۶۵، عضویت در انجمن سلطنتی انگلستان، و دریافت جایزه صلح آلمان در سال ۱۹۹۲. او همچنین جوایزی از دانشگاه‌های مختلف دریافت کرد و به یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان قرن بیستم تبدیل شد. پوپر در ۱۷ سپتامبر ۱۹۹۴ در لندن درگذشت.

درباره کارل پوپر

کارل پوپر یکی از برجسته‌ترین فیلسوفان علم و نظریه‌پردازان اجتماعی قرن بیستم بود که آثارش تأثیر عمیقی بر فلسفه، علوم اجتماعی و سیاست داشت. فلسفه او به شدت متکی بر عقلانیت، نقدپذیری و روش‌شناسی علمی است. او در کتاب‌هایش تلاش می‌کند تا مرزهای علم و ایدئولوژی را مشخص کند و از نفوذ ایدئولوژی‌های تمامیت‌خواه در جامعه جلوگیری کند.

مهم‌ترین مفهوم فلسفی پوپر، ابطال‌پذیری (Falsifiability)، مبنای روش‌شناسی علمی اوست. بر اساس این ایده، نظریه‌ای علمی است که بتوان آن را به‌طور تجربی رد کرد. او این دیدگاه را در نقد پوزیتیویسم منطقی مطرح کرد و معتقد بود که علم بر اساس آزمون و خطا پیش می‌رود، نه بر اساس تأیید مکرر.

در حوزه علوم اجتماعی، پوپر مدافع سرسخت جامعه باز بود. او باور داشت که جامعه‌ای پیشرفته است که در آن نهادها و سیاست‌ها در برابر نقد و اصلاح باز باشند. این ایده در کتاب «جامعه باز و دشمنان آن» مطرح شده است، که در آن به‌شدت به فیلسوفانی مانند افلاطون، هگل و مارکس حمله می‌کند. او آن‌ها را به ترویج ایدئولوژی‌هایی متهم می‌کند که می‌توانند به سرکوب آزادی و تمامیت‌خواهی منجر شوند.

پوپر همچنین مخالف تاریخی‌گری بود، نظریه‌ای که تاریخ را تابع قوانین ثابت می‌داند. او این ایده را در کتاب «فقر تاریخی‌گری» رد کرد و تأکید داشت که تاریخ به دلیل پیچیدگی‌های انسانی و اجتماعی، قابل پیش‌بینی نیست.

پوپر نه‌تنها فیلسوف علم، بلکه نظریه‌پرداز سیاست و مدافع آزادی فردی بود. او معتقد بود که دموکراسی واقعی تنها در جامعه‌ای باز ممکن است، جایی که انتقاد و تغییر آزادانه صورت گیرد. آثار او الهام‌بخش بسیاری از متفکران معاصر بوده و همچنان یکی از ستون‌های اصلی فلسفه مدرن محسوب می‌شود.

جوایز کارل پوپر

• دریافت نشان شوالیه در سال ۱۹۶۵، عضویت در انجمن سلطنتی انگلستان و دریافت جایزه صلح آلمان در سال ۱۹۹۲.
• اخذ جوایز متعدد از دانشگاه‌های مختلف