بهاءالدین خرمشاهی
مترجم
بهاءالدین خرمشاهی حافظ‌پژوه، مصحح، نویسنده، مترجم و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. او را نویسنده‌ای پرکار و پراکنده‌کار معرفی کرده‌اند. با این حال او حافظ‌پژوهی و قرآن‌پژوهی را حوزه تخصصی خود دانسته و معتقد است خود دو اصطلاح «قرآن‌پژوهی» و «وحیانی» در رشته مطالعات قرآنی را وضع کرده است.
درباره بهاءالدین خرمشاهی
زندگی‌نامه بهاءالدین خرمشاهی
بهاءالدین خرمشاهی، در ۱۲ فروردین ۱۳۲۴ در قزوین زاده شد. خانواده او فرهنگی و مذهبی بودند. پدرش میرزاابوالقاسم، روحانی بود و ابتدا لباس روحانیت به تن می‌کرد اما با راه‌اندازی تشکیلات دادگستری جدید، امتحان فقه و اصول داده و پروانه وکالت دادگستری گرفته بود. میرزا ابوالقاسم اولین معلم و مراد بهاالدین خرمشاهی بود و چون خود نزد اساتید بزرگی تعلیم دیده بود، هر چه می‌دانست را یک‌سره در اختیار پسر گذاشت. خرمشاهی در مصاحبه ای گفته است: «اولین معلم قرآنی و عربی من پدرم بود. گاهی در ایام تحصیل در دانشگاه بین من و پدرم نامه های عربی رد و بدل می شد که ایشان از این کار بسیار به وجد می آمدند. هر چند که عربی هر دوی ما عجمی بود.» خرمشاهی دوران تحصیل را در قزوین گذراند و زمانی که باید آزمون ورود به دانشگاه می‌داد در سال اول پذیرفته نشد. خانوده می‌خواستند پسر پزشکی بخواند به این خاطر او را بدون کنکور و با شهریه ۵ هزار تومان در دانشگاه ملی ثبت نام کردند. اما یک سال بعد پسر که شیفته ادبیات فارسى و علوم قرآنى و علوم اسلامى بود رشته پزشکی را رها کرد و با قبولی کنکور سر کلاس رشته ادبیات دانشگاه تهران نشست. در دانشگاه تهران از محضر اساتیدی چون ذبیح‌الله صفا، دکتر عبدالحمید، دکتر حسن مینوچهر، پرویز ناتل خانلری، بدیع‌الزمان فروزانفر، استاد پورداوود، دکتر مهدی محقق، جلال‌الدین همایی و بهرام فره‌وشی فیض برد. سال ۴۷ لیسانس ادبیات گرفت و در سال ۱۳۵۰ در رشته کتابداری دانشگاه تهران برای کارشناسی ارشد پذیرفته شد و در سال ۱۳۵۲ همزمان با فارغ التحصیلی در این رشته، در مرکز خدمات کتابداری مشغول به کار شد. بهاءالدين خرمشاهى كار ادبی خود را با ترجمه آغاز كرد و ابتدا به گفته خودش تصمیم داشت مترجم شود نه نویسنده. اما بعد بر اثر یک اتفاق و به تشویق رفیق همیشه همراهش، کامران فانی (نویسنده و مترجم) دست به قلم شد و تالیف را با نوشتن نقد آغاز کرد. نقد رمان کریستین و کید. نوشتن این نقد، آغازی شد بر۵۰ سال تحقیق، پژوهش، ترجمه و تالیف توسط بهاالدین خرمشاهی. آثار و تالیفاتی که اغلبشان حول حافظ شیرازی و قرآن پژوهی می‌گردد. دو کلید واژه که بهاالدین خرمشاهی از کودکی با هر دو مانوس بود و در سالیان عمر هرگز دست از این موانست نشست. تالیف۱۷ کتاب در حوزه حافظ شناسی، ۱۰ کتاب قرآنی و ۵۰۰ مقاله قرآن پژوهانه گواهی بر این مدعاست. ترجمه کتاب «اندیشه سیاسی در اسلام معاصر» سال ۱۳۶۲توسط محمود عنایت، کریم امامی، داریوش آشوری و علیرضا حیدری -مدیر وقت انتشارات خوارزمی- به بهاالدین خرمشاهی پیشنهاد شد و او به گفته خودش «با کمال اشتیاق و افتخار» آن را پذیرفت و با توفیق الهی به پایان برد. ترجمه‌ای که جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی را برای خرمشاهی در سال ۱۳۶۳به ارمغان آورد.
درباره بهاءالدین خرمشاهی
بهاءالدین خرمشاهی حافظ‌پژوه، مصحح، نویسنده، مترجم و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.
او را نویسنده‌ای پرکار و پراکنده‌کار معرفی کرده‌اند. با این حال او حافظ‌پژوهی و قرآن‌پژوهی را حوزه تخصصی خود دانسته و معتقد است خود دو اصطلاح «قرآن‌پژوهی» و «وحیانی» در رشته مطالعات قرآنی را وضع کرده است. به باور سیدعلی موسوی گرمارودی از مترجمان قرآن، خرمشاهی نویسنده‌ای است که عمر خود را تلف نکرده است. یکی از زمینه‌های تخصصی خرمشاهی «واژه‌پژوهی» یا حوزه زبان و لغت است و در پیشگفتار کتاب اندیشه سیاسی در اسلام معاصر نیز به نحوه انتخاب بهترین معادل برای واژه های انگلیسی موجود در کتاب اشاره کرده است. از آثار خرمشاهی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- تالیفات:
تصحیح «کلیات سعدی» سال ۱۳۵۶، پوزیتیویسم منطقی سال ۱۳۶۱، تفسیر و تفاسیر جدید سال ۱۳۶۵، سیر بی‌سلوک (زندگی‌نامه خودنوشت) سال۱۳۷۰، دین‌پژوهی سال ۱۳۷۲، فرهنگ و دین سال ۱۳۷۴، فرار از فلسفه (زندگی‌نامه خودنوشت) سال ۱۳۷۷، تصحیح جدید «مرآت المثنوی» اثر تلمذ حسین، سال ۱۳۷۸، دایرة‌المعارف تشیع و… - ترجمه ها:
کتیبه‌ای بر باد، اثر هنری میلر (کتاب شعر) سال ۱۳۵۱، شیطان در بهشت، اثر هنری میلر، سال ۱۳۵۲، علم در تاریخ (با همکاری چند مترجم دیگر) سال ۱۳۵۴، هابیل و چند داستان دیگر، اثر میگل اونامونو (مجموعه داستان) سال ۱۳۵۶ و… - حافظ پژوهی:
ذهن و زبان حافظ سال ۱۳۶۱، چارده روایت (درباره شعر و شخصیت حافظ) سال۱۳۶۶، حافظ‌‌نامه سال ۱۳۶۶، حافظ سال ۱۳۷۲، تصحیح «دیوان حافظ» سال ۱۳۷۲ - قرآن پژوهی:
فرهنگ موضوعی قرآن مجید ۱۳۶۴، قرآن‌پژوهی ۱۳۷۳، قرآن شناخت ۱۳۷۴، ترجمه قرآن کریم (همراه‌با واژه‌نامه و توضیحات) ۱۳۷۴، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی ۱۳۷۷ و…
جوایز بهاءالدین خرمشاهی
- جایزه کتاب‌ِسال برای ترجمه «اندیشه سیاسی در اسلام معاصر» ۱۳۶۳
- کتاب‌ِسال برای تألیف «حافظ نامه» ۱۳۶۷
- جایزه و لوح تقدیر مشترک برای همکاری در تدوین «دایرة‌المعارف تشیّع» ۱۳۷۴
- جایزه و لوح تقدیر برای ترجمه قرآن کریم به‌فارسی، ۱۳۷۵
- جایزه و لوح تقدیر مشترک برای ناشر سال شدن مؤسسه «نشر و پژوهش فروزان» ۱۳۷۵
- جایزه و لوح تقدیر به عنوان خادم قرآن، ۱۳۷۶
- جایزه و لوح تقدیر برای برگزیده‌شدن به اولین شهروند افتخاری شیراز، برای خدمات حافظ‌پژوهی، ۱۳۷۹
- جایزه و لوح تقدیر انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۲
- منتخب جشنواره «چهره‌های ماندگار» ۱۳۸۲
- جایزه و لوح تقدیر در دوازدهمین دورهٔ نمایشگاه بین‌المللی قرآن، برای ترجمه‌ٔ «درآمدی بر تاریخ قرآن» ۱۳۸۳
- جایزه و لوح تقدیر «پیشکسوت نگارش تقد کتاب» از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۸۳
- جایزه و لوح تقدیر بابت فعالیت در زمینه علم و دین از سوی مرکز علوم‌پزشکی ایران
- جایزه و لوح تقدیر برای مقاله «تحریف ناپذیری قرآن» در دومین جشنوارهٔ مقالات دین‌پژوهی
- جایزه و لوح تقدیر فرهنگ‌سرای طبیعت و انجمن دوستداران حافظ برای فعالیت‌های حافظ‌پژوهی، ۱۳۸۴