بدیع‌الزمان فروزانفر

زندگی‌نامه بدیع‌الزمان فروزانفر

بدیع‏الزمان فروزانفر یا با نام زمان تولدش، محمدحسین بشرویه‌ای (در بعضی منابع نام زمان تولد او، محمدحسن آمده است.) فرزند آقا شیخ علی بشرویه‌‌ای در سال ۱۲۷۶ هجری شمسی در یکی از روستاهای بشرویه از توابع استان خراسان جنوبی زاده شد. پدر و جدش روحانی و از معتمدان منطقه زندگی خود بودند. مقدمات علوم را در زادگاه خود آموخت و سپس راهی مشهد شد و از محضر استادان ادب حوزه خراسان هم‌چون ادیب نیشابوری بهره برد. تخلص فروزانفر در ابتدا، ضیاء بود اما بعدها معادل فارسی آن یعنی فروزانفر را برگزید. حدود سال ۱۳۰۳ به تهران رفت و معلمیش را از مدرسه سپهسالار آغاز کرد  و چندی هم حجره‌ ای در مسجد سپهسالار داشت. مدتی بعد در سال ۱۳۰۵ به سمت معلمی دارالفنون و دارالمعلمین عالی منصوب شد. در سال ۱۳۱۳ به معاونت دانشکده معقول و منقول یا الهیات منصوب شد. در سال ۱۳۱۴ مدرک دکتری ادبیات را از علی اکبر دهخدا، علی اصغر حکمت و دیگران دریافت کرد. ایشان از ابتدای تأسیس دوره دکتری ادبیات فارسی در دانشگاه تهران، تدریس در دوره‌ی دکتری را به عهده گرفت. تقریباً تمام شاگردان او در زمره‌ی چهره‌های مشهور و تأثیرگذار ادبی قرار گرفتند؛ ازجمله: پرویز ناتل خانلری، ذبیح الله صفا، مهدی حمیدی شیرازی، عبدالحسین زرین‌‌کوب، غلامحسین یوسفی، محمد امین ریاحی، سید محمد دبیرسیاقی، محمدرضا شفیعی کدکنی، سیمین دانشور و… 

فروزانفر، چهره‌ای سیاسی نیز تلقی می‌شود. وی در چند دوره‌ به‌ نمایندگی مجلس شورای ملی‌ و مجلس سنا انتخاب‌ شد و به واسطه‌ی مناصب سیاسی، به کشورهای زیادی سفر کرد. 

بدیع‌الزمان فروزانفر، محقق و نویسنده‌ی پرکاری بود که آثار زیادی از وی به جا مانده‌است. آثار ایشان در سه دسته‌ی پژوهش و تحقیق، شرح و تصحیح و ترجمه جای می‌گیرد. البته اشعار درخشانی نیز از ایشان وجود دارد. اگرچه علامه فروزانفر در شاخه‌ها و مباحث مختلف ادبی، فعالیت داشته‌اند اما تمرکز ایشان بر حوزه‌ی مولوی‌شناسی و مولوی‌پژوهی بوده است. 

بدیع الزمان فروزانفر در سال ۱۳۴۹ و در ۷۳ سالگی رخت از زمین برکشید و در صحن حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد. 

درباره‌ی بدیع‌الزمان فروزانفر

علامه فروزانفر از نوابغ و چهره‌های شاخص ادبیات ایران بود. او با اینکه دانش‌آموخته‌ی دانشگاه نبود و زبان‌های خارجی (به غیر از عربی) را نمی‌دانست، در زمینه‌های متعدد مانند پژوهش، تصحیح متون، تدریس، شاعری و … به فعالیت پرداخت و در تمام حوزه‌ها سرآمد بود. دانش فروزانفر به حدی بود که برخی از سران ادبی ایران معتقد بودند نکته‌ای در تاریخ ادبیات پس از اسلام وجود نداشت که او نداند. فروزانفر به خاطر دانش گسترده‌ ادبی‌اش، از همان اولین روزهای گشایش دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، تدریس در این دانشگاه را آغاز کرد و مدتی بعد به دلیل فعالیت‌های ادبی مهم و تاثیرگذارش، بی آنکه در مقطعی تحصیل کرده باشد، به توصیه‌ی هیئت ممیزه‌ای با حضور علی اکبر دهخدا، و با موافقت رئیس شورای دانشگاه، علی اصغر حکمت، درجه‌ی دکترا گرفت ) .تصویر پایین)

 فروزانفر برای مدتی به‌عنوان نماینده‌ی مجلس سنا انتخاب شد و در دوره‌ای نیز ریاست کتابخانه‌ی سلطنتی را به عهده داشت. تمام شاگردانش دقت و حافظه‌ی قوی وی را می‌ستایند. تقریباً تمام چهره‌های نامدار ادبیات فارسی، از جمله محمد معین، محمدرضا شفیعی کدکنی، سیمین دانشور و… افتخار شاگردی بدیع‌الزمان فروزانفر را داشته‌اند. فروزانفر، شیفته‌ی مولوی بود و به‌دلیل شرح آثار و احوال و اقوال مولانا به عنوان مولوی‌پژوه شناخته می‌شد. تعدادی از آثار او به این قرارند: 

سخن و سخنوران، (۱۳۰۸)، منتخبات ادبیات فارسی (۱۳۱۳)، رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدین محمد مشهور به مولوی (۱۳۱۵)، تاریخ ادبیات ایران (بعد از اسلام تا پایان تیموریان) (۱۳۱۷)

فرهنگ تازی به پارسی (با مشارکت چهار نفر از استادانِ دیگر) (۱۳۱۹) خلاصه مثنوی، به انتخاب و انضمام تعلیقات (۱۳۲۱)، فیه مافیه از گفتار مولانا جلال‌الدین محمد مشهور به مولوی (تصحیح) (۱۳۳۰) و کلیات شمس یا دیوان کبیر (۱۳۳۶–۱۳۴۸).

وی در 74 سالگی براثر سکته‌ی قلبی درگذشت و در حرم عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد. مدتی پیش، شایعه‌ای مبنی بر فروش قبر ایشان منتشر شد اما تولیت حرم حضرت عبدالعظیم، با انتشار تصویر آرامگاه ایشان به شایعات پایان داد.

جوایز و افتخارات بدیع‌الزمان فروزانفر

• تاسیس کرسی زبان فارسی در دانشگاه بیروت به دعوت این دانشگاه
• اخذ مدرک دکترا از علی اصغر حکمت بدون تحصیل در دانشگاه و به خاطر فعالیت های ممتاز ادبی