کمون پاریس

زندگی‌نامه احمد بیرشک

احمد بیرشک (۱۲۸۵-۱۳۸۱) یکی از مترجمان مشهور فارسی بود که در زمینه‌های مختلفی از جمله ریاضی، تاریخ علم و تقویم‌نگاری فعالیت داشت. بیرشک در دوران کودکی نزد پدرش آموزش‌های پایه و زبان فرانسوی و کمی روسی را فراگرفت. او در سال ۱۳۰۸ به دارالمعلمین عالی در رشته‌ی ریاضیات تحصیل کرد و سپس به خدمت وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه درآمد.

بیرشک در طول زندگی حرفه‌ای خود، برای مطالعه در مورد سیستم‌های آموزشی به کشورهای مختلفی از جمله فرانسه، انگلستان و آمریکا اعزام شد. وی همچنین در تألیف دانشنامه بزرگ فارسی، دانشنامه ایرانیکا، فرهنگ کامل انگلیسی-فارسی، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و دانشنامه ایران و اسلام همکاری داشت.

او در سال ۱۳۲۷ با همکارانش اولین مدرسه هدف (مخفف هنر، دانش و فرهنگ) را بنیان نهاد و تا سال ۱۳۵۸ بیش از ۱۶ هزار دانش‌آموز دیپلمه تربیت کرد.

درباره احمد بیرشک

احمد بیرشک، مترجم، ریاضی‌دان، تقویم‌نگار و پژوهشگر تاریخ علم بود. وی در سال ۱۳۴۱ از سوی دکتر پرویز ناتل‌خانلری، وزیر فرهنگ آن دوره، به معاونت وزارت فرهنگ رسید. یکی از مهمترین آثار بیرشک، گاهنامه‌ تطبیقی سه هـزار سـاله است. وی با دیدن جزوه‌ای از درس معلم علوم‌ اجتماعی متوجه به کار بردن تاریخ مـیلادی، هـجری شمسی‌ و هجری قمری در یک جـمله شـد و به فکر تـنظیم جـدولی‌ افتاد که در آن تبدیل تـاریخ‌ها بـه یکدیگر را نشان دهد و از این راه کار معلم و محصل را آسان کند. این کار را هم با شـایستگی انـجام داد و در این باره می‌گوید: «ما امیدوار هستیم کـه واقـعاً روزی برسد کـه تـمام تـاریخ‌هایمان غیر از تاریخ‌های دینی را بـه شمسی یاد کنیم.» از دیگر کارهای ماندنی بیرشک تأسیس «بنیاد دانش‌نامه‌ بزرگ‌ فارسی‌» است. وی علاوه بر دانشنامه‌ی بزرگ فارسی، در تألیف دانشنامه ایرانیکا، فرهنگ کامل انگلیسی - فارسی تألیف عباس آریان‌پور و منوچهر آریان پور، فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و دانشنامه ایران و اسلام، نیز همکاری داشته‌است. مجموعه آثار احمد بیرشک بیش از ۱۱۸ عنوان گزارش شده که حدود ۵۴ مورد از آن‌ها کتاب درسی‌اند. مشهور است که ایشان در سن نودسالگی، روزانه بیست ساعت کار می‌کرده‌اند! وی در سن ۹۵ سالگی درگذشت. آیت الله خامنه‌ای درباره خصوصیات بیرشک می‌گوید: «خدا رحمت کند آقای احمد بیرشک را.  نمی‌دانم شماها با ایشان آشنا بودید یا نه؟  پیرمرد جالبی بود. ما پیریِ ایشان را دیدیم و درک کردیم؛ اگرچه از نوجوانی با اسم و کتاب‌های ایشان در مدرسه آشنا بودیم. پیرمرد در نود و چند سالگی، پُر تحرک و پُرتلاش بود. من از او خیلی خوشم می‌آمد. ایشان با من هم ملاقات کرده بود. این پیرمرد مثل یک جوان، جوان‌ها را توصیه کرد به درس خواندن و علم آموختن. ببینید یک پیرمردِ معتقد به علم و پیشرفت علمی و تحرک جوان‌ها، یک جمله حرفش می‌تواند یک عالم تأثیر بگذارد.»  

جوایز احمد بیرشک

• کتاب زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی استاد احمد بیرشک به عنوان دومین کتاب زندگی‌نامه مفاخر ایران توسط این انجمن منتشر شده است.
• احمد بیرشک در سال ۱۳۷۷ از رییس‌جمهور، لوح تقدیر دریافت کرد و  به عنوان استاد نمونه شناخته شد.
• وی از دانشگاه شهید بهشتی دکتری افتخاری ریاضیات دریافت کرد.
• بیرشک در فروردین ۱۳۸۱ نشان دولتی درجه یک دانش را از دفتر ریاست جمهوری دریافت نمود.
• در تاریخ ۲۹ مهر ۱۳۷۸ آیین بزرگداشت احمد بیرشک از سوی انجمن مفاخر فرهنگی ایران برگزار شد. 
• مراسم بزرگداشت احمد بیرشک در تاریخ ۲۳ شهریور ۱۳۸۲ در فرهنگسرای مدرسه برگزار شد.